پوسیدگی دندان یکی از رایج‌ترین مشکلات دهان و دندان است که افراد در هر سنینی با آن مواجه می‌شوند. این مشکل به مرور زمان به دلیل ترکیب عوامل مختلف از جمله سبک زندگی، تغذیه، بهداشت دهان و حتی ژنتیک ایجاد می‌شود. پوسیدگی دندان، اگر در مراحل اولیه شناسایی و درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تر مثل عفونت و حتی از دست دادن دندان منجر شود. در این مقاله به بررسی دلایل اصلی پوسیدگی دندان و راه‌های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان از مهم‌ترین علت‌های پوسیدگی دندان است. زمانی که به‌طور منظم دندان‌های خود را مسواک نزنید، پلاک‌های دندانی به سرعت روی سطح دندان‌ها انباشته می‌شوند. پلاک‌ها حاوی باکتری‌هایی هستند که از قندهای موجود در غذا تغذیه می‌کنند و اسید تولید می‌کنند. این اسید به مینای دندان آسیب می‌زند و باعث پوسیدگی می‌شود.
مسواک زدن حداقل دو بار در روز، استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه، همگی می‌توانند به از بین بردن پلاک‌ها و جلوگیری از تشکیل آن‌ها کمک کنند. همچنین، تمیز نگه داشتن زبان نیز بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از باکتری‌ها روی زبان زندگی می‌کنند و به تشکیل پلاک‌ها کمک می‌کنند.
نخ دندان یکی از مهم‌ترین ابزارهای بهداشت دهان است که به شما کمک می‌کند تا به فضاهای بین دندان‌ها دسترسی پیدا کنید، جایی که مسواک قادر به تمیز کردن آن نیست. عدم استفاده منظم از نخ دندان می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها در این نواحی شود و به پوسیدگی دندان منجر شود.
دهان‌شویه‌ها نیز نقش مؤثری در جلوگیری از پوسیدگی دارند. استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید می‌تواند به تقویت مینای دندان کمک کرده و خطر پوسیدگی را کاهش دهد.
مصرف بیش از حد قند و مواد غذایی اسیدی
یکی دیگر از علت‌های شایع پوسیدگی دندان، مصرف زیاد مواد قندی و غذاهای اسیدی است. باکتری‌های دهان از قندها تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند که مینای دندان را تضعیف کرده و به تدریج پوسیدگی ایجاد می‌کند. خوردن مکرر شیرینی‌ها، نوشابه‌های گازدار و غذاهای اسیدی باعث می‌شود که دندان‌ها به طور مداوم در معرض حملات اسیدی قرار گیرند.
نوشابه‌های گازدار یکی از بزرگ‌ترین عوامل تخریب مینای دندان هستند. حتی انواع بدون شکر آن‌ها نیز به دلیل اسید موجود در ترکیبات‌شان به دندان‌ها آسیب می‌زنند. بهتر است مصرف این نوشیدنی‌ها را کاهش دهید و پس از نوشیدن آن‌ها، آب بنوشید تا اسیدها خنثی شوند.
شیرینی‌ها، مخصوصاً آن‌هایی که چسبنده هستند مثل کارامل یا شکلات‌های نرم، مدت بیشتری روی دندان‌ها می‌مانند و فرصت بیشتری برای باکتری‌ها فراهم می‌کنند تا قندها را تجزیه کرده و اسید تولید کنند.
از طرفی، غذاهای اسیدی مانند مرکبات نیز اگر بیش از حد مصرف شوند می‌توانند به تدریج به مینای دندان آسیب بزنند. بهتر است پس از مصرف این غذاها، دهان خود را با آب بشویید تا اثرات اسید کاهش یابد.
خشکی دهان (زروستومیا)
همانطور که قبلا در سایت کلینیک دکتر شهاب حسن زاده اشاره کرده ایم، خشکی دهان یا زروستومیا وضعیتی است که در آن ترشح بزاق کاهش یافته و دهان به اندازه کافی مرطوب نمی‌شود. بزاق نقش حیاتی در تمیز نگه داشتن دهان و خنثی کردن اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها دارد. وقتی دهان خشک می‌شود، باکتری‌ها فرصت بیشتری برای حمله به دندان‌ها و ایجاد پوسیدگی دارند.
برخی داروها، مانند داروهای ضدافسردگی و آنتی‌هیستامین‌ها، می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. همچنین، تنفس دهانی نیز به‌ویژه در شب، می‌تواند به خشک شدن دهان و افزایش خطر پوسیدگی دندان منجر شود.
برای مقابله با خشکی دهان، نوشیدن آب به مقدار کافی و مصرف غذاهای آبدار و جویدنی می‌تواند به تحریک تولید بزاق کمک کند. همچنین، استفاده از آدامس‌های بدون قند یا مواد محرک بزاق می‌تواند مؤثر باشد.
در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک توصیه کند از دهان‌شویه‌های مخصوص خشکی دهان استفاده کنید یا از داروهایی برای تحریک ترشح بزاق بهره ببرید.
ژنتیک و ساختار دندان‌ها
عامل ژنتیک نیز می‌تواند در پوسیدگی دندان نقش داشته باشد. برخی افراد به طور طبیعی دندان‌هایی با مینای ضعیف‌تر دارند که باعث می‌شود دندان‌هایشان بیشتر در معرض پوسیدگی قرار گیرند. همچنین، نوع ساختار دندان‌ها مانند شیارها و فرورفتگی‌های عمیق‌تر نیز می‌تواند باعث تجمع بیشتر باکتری‌ها و مواد غذایی شود.
فرم فک و نحوه قرارگیری دندان‌ها نیز در افزایش خطر پوسیدگی نقش دارند. دندان‌های کج یا به هم فشرده، تمیز کردن دقیق آن‌ها را دشوارتر می‌کند و این نواحی محل تجمع باکتری‌ها و پلاک‌ها می‌شوند.
در برخی موارد، افرادی که به دلیل وراثت دچار مشکلات ساختاری دندان هستند، ممکن است نیاز به مراقبت‌های دندانی ویژه‌تری داشته باشند. مثلاً استفاده منظم از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید یا مراجعه بیشتر به دندانپزشک برای پاک‌سازی‌های تخصصی می‌تواند از پوسیدگی جلوگیری کند.
اگر ساختار دندان‌هایتان باعث ایجاد مشکلات می‌شود، می‌توانید با دندانپزشک خود مشورت کنید تا از درمان‌های پیشگیرانه یا محافظتی مانند استفاده از روکش‌ها و سیلانت‌ها بهره ببرید.
استفاده نکردن از فلوراید
فلوراید یکی از مؤثرترین مواد برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. این ماده معدنی به تقویت مینای دندان و مقاوم‌سازی آن در برابر حملات اسیدی کمک می‌کند. استفاده نکردن از فلوراید، خواه از طریق آب آشامیدنی، خمیر دندان یا دهان‌شویه، می‌تواند خطر پوسیدگی را به طور چشمگیری افزایش دهد.
خمیر دندان‌های حاوی فلوراید یک لایه محافظ روی مینای دندان ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند که دندان‌ها در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها مقاوم‌تر شوند. همچنین، بسیاری از دهان‌شویه‌های موجود در بازار نیز دارای فلوراید هستند که می‌توانند به جلوگیری از پوسیدگی کمک کنند.
کودکان، به‌ویژه در سنین پایین، بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارند و باید حتماً از فلوراید در خمیر دندان‌هایشان استفاده کنند. همچنین، مراجعه به دندانپزشک برای استفاده از فلوراید درمانی در بازه‌های زمانی مشخص می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی کمک کند.
اگر دسترسی به آب فلورایده ندارید، می‌توانید از مکمل‌های فلورایدی استفاده کنید، البته پس از مشاوره با دندانپزشک.
پوسیدگی دندان یک مشکل جدی است که می‌تواند بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد. رعایت بهداشت دهان، مصرف متعادل غذاهای قندی و اسیدی، مراقبت از خشکی دهان و استفاده از فلوراید همگی عوامل کلیدی در پیشگیری از پوسیدگی دندان هستند. با توجه به این نکات و مراجعه منظم به دندانپزشک، می‌توانیم از دندان‌های سالم‌تر و لبخند زیباتر لذت ببریم.
